www.erjuz.blogspot.com

                                                          CERKAK

 

Cerkak yaiku wacan kang kalebu crita narasi lan isine nyritakake prastawa kang dialami paraga kanthi urutan wektu tinamtu. Titikane cerkak yaiku isine nyritakake, ana kedadeyan, ana paraga, lan ana wektu kedadeyan.

Unsur-unsur  intrinsik cerkak :

            1. Tema yaiku saripatine kang diandharake utawa kang dicritakake

            2.  Paraga utawa tokoh yaiku wong kang maragani crita

                 Paraga ana telu werna yaiku :

                  a. Paraga utama uatawa protagonis

                  b. Paraga mungsuh utawa antagonis

                  c. Paraga tambahan uatawa tritagonis

            3. Watak yaiku watake paraga siji lan sijine ing sajroning crita

            4. Alur yaiku lakune cerita utawa urut-urutane cerita

                Alur kagolongake dadi 3 :

     a. Maju utawa progresif, yen anggone cerita saka kaanan saiki nganti sateruse

     b. Mundur utawa flashback, yen anggone cerita saka kaanan saiki terus ngandharake    kaanan sing kepungkur

      c. Campuran

                Ing alur diandharake bab ngenalake para paraga, konflik/ prekarane para paraga lan kepriye           para paraga ngrampungake prakarane.

            5. Latar utawa setting yaiku perangan kang nerangake papan uatawa wektu kelakone kedadeyan      ing crita iku

            6. Sudut pandang (Point of View) yaiku kalungguhane pangripta ing sajroning crita

            7. Gaya bahasa utawa lelewaning basa (Majas) yaiku basa sing digunakake pangripta ing                    sajroning cerita

            8. Amanat utawa pesan yaiku pesen sing arep di aturake dening pangripta marang pamaos,                 utawa pesen apa sing sinandhi ing crita iku.

                Tuladha :

Jaka Thole

Biyen ing Madura ana bocah lanang sing menjila, jenenge Jaka Thole. Dheweke becik atine lan ora gumedhe. Jaka Thole nduweni kekuwatan sing ngluwihi bocah-bocah sabarake.

Ing Kraton Majapahit Prabu Brawijaya kepingin yasa kori gapura kraton kang kukuh. Sang Prabu ndawuhake kabeh pandhe besi  supaya diklumpukake, banjur kadhawuhan gawe kori gapura sing kukuh. Tukang pandhe sepirang-pirang Empu Keleng durung bisa mujudake apa sing dikersake Sang Prabu.

Sauntara wektu ditunggu Empu Keleng ora ana kabare. Jaka Thole nusul, ngambah alas nyebrang segara. Nuju leren ing sangisore wit kang ayom Jaka Thole diparani sawijining wong tuwa. Wong tuwa mau nakoni apa wigateni dene nganthi tekan papan iku. Jaka Thole ngandharake lelakone. Wong tuwa mau malah banjur ngandhakake sapa sejatine Jaka Thole lan aweh sarana wujud sagagang kembang. Kembang iku dikon mangan, dayane besuk bisa ngetokake patri kanggo ngrampungake kori gapuraning Kraton Majapahit.

Tekan Kraton Majapahit Jaka Thole nggoleki wong tuwane angkat ya Empu Keleng. Jaka Thole prasaja, anggone nusul kasurung rasa kuatir marang kasametane Empu Keleng.

Ki Patih Majapahit bingung, dene kori wis rampung nanging durung bisa nggandhengake perangan-perangane kori gapura. Jaka Thole matur marang Ki Patih, saguh matri perang-peranganing kori supaya bisa diedegake cipta. Ki Patih ing batin tidha-tidha marang kasaguhane Jaka Thole kang wujude isi bocah.

Jaka Thole ngeningake cipta, dumadakan jumedhul patri saka regemaning tangan. Jaka Thole banjut nggathukake perangan-perangan kori. Kori gapura kang abote ora ilok-ilok banjur didegake wong-wong kang nonton surak-surak gembira. Jaka Thole nampa bebungah emas lan peran saka sang Raja. Bebungah iku banjur diaturake kabeh marang Empu Keleng lan garwane.

Sawise dewasa Jaka Thole bisa bali kumpul karo rama ibune. Jaka Thole jumeneng raja ing Sumenep kanthi jejuluk Arya Kudanapole, sanajan wis jumeneng raja nanging ora nglalekake marang Empu Keleng lan garwane.